Του Σωκράτη Κ. Κάτσικα*
Ψηφικοποίηση είναι η υιοθέτηση της χρήσης της ψηφιακής τεχνολογίας ή Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) σε έναν οργανισμό, σε μια επιχείρηση ή σε μια χώρα. Η ψηφικοποίηση δεν πρέπει να συγχέεται με την ψηφιοποίηση, που είναι η μετατροπή κειμένων, εικόνων ή ήχων σε ψηφιακή μορφή που μπορεί να επεξεργαστεί ένας υπολογιστής.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναδείξει την ολοκλήρωση της ενιαίας ψηφιακής αγοράς ως μία από τις δέκα πολιτικές της προτεραιότητες. Η ενιαία ψηφιακή αγορά εγκρίθηκε ως Ευρωπαϊκή στρατηγική τον Μάιο 2015 και εμπεριέχει δεκαέξι επιμέρους δράσεις που κατατείνουν στην αύξηση του επιπέδου ψηφικοποίησης στις χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο λόγος που η ψηφικοποίηση έχει αναδειχθεί σε μείζονα πολιτική προτεραιότητα είναι ότι επιφέρει σοβαρότατες θετικές επιπτώσεις, όχι μόνο οικονομικές, αλλά και πολιτικές και κοινωνικές.
Σύμφωνα με το World Economic Forum, αύξηση του επιπέδου ψηφικοποίησης μιας χώρας κατά 10% οδηγεί σε 0.6 - 0.75% αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Για λόγους σύγκρισης, 10% αύξηση της διείσδυσης ευρυζωνικών συνδέσεων οδηγεί σε 0.16 - 0.25% αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Είναι φανερό το προσθετικό αποτέλεσμα που έχει η αύξηση της χρήσης της τεχνολογίας (ψηφικοποίηση) σε σχέση με την απλή παροχή δυνατότητας πρόσβασης. Η ψηφικοποίηση έχει επίσης σημαντικές επιπτώσεις στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης: αύξηση του επιπέδου ψηφικοποίησης κατά 10% οδηγεί σε μείωση του ποσοστού ανεργίας κατά 0,84 - 1.02%. Μόνο ο κλάδος ανάπτυξης εφαρμογών για την κινητή τηλεφωνία στην Ευρώπη αναμένεται να αποδώσει 4.8 εκατομμύρια θέσεις εργασίας μέχρι το 2018, με προφανή αποτελέσματα στη μείωση της ανεργίας των νέων και στην ενίσχυση της επιχειρηματικότητας. Η ψηφικοποίηση επηρεάζει θετικά την παραγωγικότητα, επιτρέποντας ή και προκαλώντας συνεχή μετασχηματισμό των επιχειρηματικών διεργασιών και την παραγωγή βελτιωμένων προϊόντων και υπηρεσιών. Αυτό ισχύει και για τον κλάδο των ΤΠΕ, αλλά η οικονομική ανάπτυξη δεν θα προέλθει κατά κύριο λόγο από τον κλάδο αυτό, αλλά από την αύξηση της χρήσης των ΤΠΕ σε άλλους κλάδους της οικονομίας. Τέλος, καθώς αυξάνεται το επίπεδο ψηφικοποίησης μιας χώρας, τόσο πιο δεκτική και φιλική στην καινοτομία γίνεται η χώρα.
Η αύξηση του επιπέδου ψηφικοποίησης οδηγεί σε καλύτερη και ισότιμη (π.χ. ανεξάρτητη του τόπου κατοικίας) πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, όπως π.χ. υπηρεσίες υγείας και εκπαίδευσης. Τούτο με τη σειρά του οδηγεί σε βελτίωση της συνολικής ποιότητας ζωής. Πρέπει όμως να σημειώσουμε ότι η αύξηση του επιπέδου ψηφικοποίησης ενισχύει σημαντικά την κοινωνική ευμάρεια στις ανεπτυγμένες οικονομίες. Ωστόσο, σε χώρες με χαμηλότερα επίπεδα οικονομικής ανάπτυξης, οι κοινωνικές επιπτώσεις της ψηφικοποίησης δεν είναι τόσο έντονες. Αυτό συμβαίνει γιατί η ψηφικοποίηση επιδρά θετικά μόνο όταν οι βασικές ανάγκες μιας κοινωνίας έχουν ικανοποιηθεί, κάτι που δεν συμβαίνει πάντα στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες. Σε αντίθετη περίπτωση, μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της ανισότητας και σε βάθυνση του λεγόμενου «ψηφιακού χάσματος».
Η ψηφικοποίηση αφενός βελτιώνει την αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης, αφετέρου προσφέρει ευκαιρίες για την ανάπτυξη περισσότερο συνεργατικών και συμμετοχικών σχέσεων μεταξύ πολιτών και επιχειρήσεων. Τούτο με τη σειρά του διευκολύνει τους πολίτες και τις επιχειρήσεις να συμμετέχουν ενεργά στη διαμόρφωση πολιτικών προτεραιοτήτων, να συνεργάζονται στη σχεδίαση δημόσιων υπηρεσιών και να συμμετέχουν στην παροχή των υπηρεσιών αυτών. Καλύτερη παροχή υπηρεσιών και αποτελεσματικότερη δημόσια διοίκηση συμπορεύονται με την οικονομική ανάπτυξη, την κοινωνική ισότητα και την επίτευξη θεμελιωδών στόχων καλής διακυβέρνησης όπως η μεγαλύτερη διαφάνεια, η ακεραιότητα της διοίκησης και η αυξημένη συμμετοχή των πολιτών. Επιπλέον, καλύτερο επίπεδο ψηφικοποίησης επιτρέπει σε μια κοινωνία να είναι διαφανέστερη, αφενός αυξάνοντας τη συμμετοχή στα κοινά και αφετέρου βελτιώνοντας την ικανότητα της κυβέρνησης να επικοινωνεί με όλους τους πολίτες ευκολότερα, παρέχοντάς τους έτσι τη δυνατότητα να έχουν πληρέστερη εικόνα των κυβερνητικών πολιτικών και επιλογών.
Το επίπεδο ψηφικοποίησης μιας χώρας μετράται με διάφορους τρόπους, από διεθνείς οργανισμούς σε σχετικές τους εκθέσεις. Η Ελλάδα, δυστυχώς, εμφανίζει πενιχρές επιδόσεις ψηφικοποίησης σε όλες αυτές τις εκθέσεις: έρχεται 26η ανάμεσα στις 28 χώρες μέλη της ΕΕ στην EU Digital scoreboard 2016, τελευταία ανάμεσα στις χώρες μέλη της ΕΕ και στην 70η θέση ανάμεσα στις 139 χώρες της Information Technology Report 2016, 21η ανάμεσα στις 28 χώρες μέλη της ΕΕ και 43η στις 149 χώρες της United Nations eGovernment survey 2016, 17η ανάμεσα στις 28 χώρες μέλη της ΕΕ και 36η ανάμεσα στις 167 χώρες της ITU Measuring the Information Society Report 2016. Τέλος, συγκαταλέγεται στην ομάδα χωρών με μεγάλες δυνατότητες (High Potential) στην European Commission eGovernment Benchmark report 2015. Η ομάδα αυτή χαρακτηρίζεται από μεγάλες αντιθέσεις μεταξύ του επιπέδου ψηφικοποίησης (χαμηλό) και του επιπέδου διείσδυσης τεχνολογιών (μέσο-υψηλό).
Οι σημαντικότερες αδυναμίες της Ελλάδας, στις οποίες οφείλονται οι επιδόσεις αυτές, εντοπίζονται στην έλλειψη αποτελεσματικής στρατηγικής για την ψηφικοποίηση, στη χαμηλή πολιτική προτεραιότητα της ψηφικοποίησης, στον κατακερματισμό αρμοδιοτήτων ψηφικοποίησης στο εσωτερικό της δημόσιας διοίκησης, στην πολυπλοκότητα, αντιφατικότητα και συχνότατη αναπροσαρμογή της νομοθεσίας, στην αναποτελεσματικότητα του δικαιοδοτικού συστήματος, στην απουσία φιλικού προς την επιχειρηματικότητα και την καινοτομία περιβάλλοντος, στη συγκριτικά με άλλες χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυξημένη φορολογία των επιχειρήσεων.
Όλες αυτές οι αδυναμίες μπορούν να αρθούν. Πρώτη προϋπόθεση όμως για την άρση τους είναι διαμόρφωση ενός στρατηγικού σχεδίου που θα παρακολουθείται και θα αξιολογείται συνεχώς, την ευθύνη υλοποίησης του οποίου θα έχει ανώτερος κυβερνητικός αξιωματούχος και η ολοκλήρωση του οποίου δεν θα συναρτάται με την παραμονή συγκεκριμένης κυβέρνησης στην εξουσία. Το σχέδιο αυτό πρέπει να συνοδεύεται από την ανάπτυξη ενός ανταγωνιστικού μοντέλου για τις ΤΠΕ, που θα ενεργοποιεί την καινοτομία ενώ ταυτόχρονα θα εγγυάται τη βιωσιμότητα του κλάδου και τις επενδύσεις στην κατεύθυνση της ενίσχυσης της χρήσης των ΤΠΕ και της παροχής ηλεκτρονικών υπηρεσιών της δημόσιας διοίκησης. Είναι αυτονόητο ότι η επιλογή των καταλληλότερων επενδύσεων που θα οδηγήσουν τη χώρα στο επόμενο, ανώτερο επίπεδο ψηφικοποίησης πρέπει να λαμβάνει υπόψη της το σημερινό επίπεδο ψηφικοποίησης και τις δυνατότητες της χώρας.
-Η ψηφικοποίηση είναι ευκαιρία που, ειδικά στην κατάσταση που βρίσκεται σήμερα η χώρα, δεν επιτρέπεται να χαθεί. Ο βαθμός στον οποίο αυτό θα γίνει κατανοητό από τους κυβερνώντες και οι δράσεις που αυτοί θα αναλάβουν θα καθορίσουν το αν αυτή η ευκαιρία θα μετασχηματιστεί σε πραγματικότητα.
* Καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς, πρώην Πρύτανης Πανεπιστημίου Αιγαίου, πρώην Γενικός Γραμματέας Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
Εικόνα: creativeart | Freepik
