του Thomas Wieder*
5 Οκτωβρίου 2017 ♦ Κάθε χρόνο στις 3 Οκτωβρίου, στην επέτειο της ενοποίησης της Γερμανίας, παρατηρείται το ίδιο πράγμα: παρά τον χρόνο που περνά, εξακολουθούν να υπάρχουν δύο Γερμανίες.
Αυτή τη χρονιά, για άλλη μια φορά, οι εφημερίδες υπενθύμισαν ότι στα ανατολικά του πρώην σιδηρού παραπετάσματος η ανεργία είναι υψηλότερη απ’ό,τι στα δυτικά (7,1% έναντι 5,1%), το μέσο ετήσιο εισόδημα είναι χαμηλότερο (18.465 ευρώ ανά κάτοικο, έναντι 22.312 ευρώ) και ο πληθυσμός είναι γηραιότερος (στην πρώην Ανατολική Γερμανία το ένα τρίτο των κατοίκων θα είναι άνω των 65 ετών το 2030, ενώ στη δυτική Γερμανία το ποσοστό αυτό δεν θα σημειωθεί παρά το 2060).
Υπάρχουν όμως και σημαντικές κοινωνικοπολιτισμικές διαφορές, από τη γέννηση μέχρι τον θάνατο: στην Ανατολή, για παράδειγμα, περισσότερα παιδιά κάτω των 3 ετών εξακολουθούν να πηγαίνουν στον παιδικό σταθμό (52% έναντι 28%), ενώ περισσότεροι ενήλικοι θέλουν να καταλήξουν σε τεφροδόχους (22% έναντι 6%) απ’ό,τι σε νεκροταφεία (12% έναντι 33%).
Τα τελευταία χρόνια, η δημοσίευση αυτών των στατιστικών διαφορών – που είναι πάντα πάνω-κάτω οι ίδιες – με την ευκαιρία της «ημέρας της γερμανικής ενοποίησης» γινόταν δεκτή με σχετική αδιαφορία. Ο Τύπος αναφερόταν σε αυτές για 24 ή 48 ώρες, οι πολιτικοί υπόσχονταν ότι θα έκαναν τα πάντα για να επιλύσουν αυτές τις ανισότητες που έχουν κληρονομηθεί από τον Ψυχρό Πόλεμο, και γρήγορα όλοι περνούσαν σε ένα άλλο θέμα.
Αυτή τη φορά τα πράγματα δεν είναι σίγουρο ότι θα εξελιχθούν έτσι. Γιατί προστέθηκαν νέοι αριθμοί στους συνήθεις κοινωνικοοικονομικούς δείκτες που απεικονίζουν το αγεφύρωτο χάσμα ανάμεσα στις «δύο» Γερμανίες: το ποσοστό του AfD, ας πούμε, που στην Ανατολή ήταν υπερδιπλάσιο (22,5%) εκείνου στη Δύση (11,1%).
Ένα είναι προφανές, λοιπόν, για όλους τους παρατηρητές: ποτέ, από το 1990 και μετά, δεν είχε επικρατήσει τόση αμηχανία την «ημέρα της γερμανικής ενοποίησης». Και αυτό το έγραψαν όλες οι εφημερίδες, τόσο της Δεξιάς όσο και της Αριστεράς.
Το δήλωσε και ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγιερ, με την ευκαιρία της 27ης επετείου της ενοποίησης: «Το μεγάλο τείχος που χώριζε τη χώρα μας στα δύο δεν υπάρχει πια. Στις 24 Σεπτεμβρίου, όμως, αποδείχθηκε ότι έχουν ορθωθεί άλλα τείχη, λιγότερο ορατά, χωρίς συρματοπλέγματα ή διαδρόμους του θανάτου, που είναι όμως εξίσου υπαρκτά».
Μεταξύ αυτών των νέων «τειχών», ο Σταϊνμάγιερ ανέφερε τα τείχη που χωρίζουν «την πόλη από την ύπαιθρο, το on line από το off line, τους φτωχούς από τους πλούσιους, τους νέους από τους γέρους», όπως και τα τείχη που γεννιούνται από μνησικακία και οργή.
Ο γερμανός πρόεδρος απέφυγε να χρησιμοποιήσει τα αποτελέσματα των εκλογών για να παρατηρήσει ότι έχει επανεμφανιστεί ένα τείχος στη θέση του παλιού. Αλλοι το έκαναν, με κίνδυνο να επιβεβαιώσουν ορισμένα κλισέ για τους Ανατολικογερμανούς και την έλλειψη δημοκρατικής κουλτούρας που υποτίθεται ότι τους χαρακτηρίζει.
Σε ένα άρθρο της που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Tagesspiegel, η δημοσιογράφος Αντζι Σιρλέστοβ αναφωνεί: «Εμείς, οι Οσσι [οι άνθρωποι της Ανατολής], δεν είμαστε όλοι νεοναζί! Ιδού το τείχος! Στα κεφάλια! Ξαναχτίστηκε από την αρχή, πέτρα-πέτρα! Τη Δευτέρα, μετά τις εκλογές, ο τρόμος: γιατί οι Οσσι ψηφίζουν πάντα τους ναζί; Μα δεν κατάλαβαν λοιπόν τίποτα ύστερα από 27 χρόνια; Δύο ημέρες αργότερα, επιστρέφουν με το γνωστό κλισέ για τον άνθρωπο της Ανατολής που έχει μια ιδιαίτερη προτίμηση για την ξενοφοβία και τη ναζιστική γλώσσα».
Η Αντζι Σιρλέστοβ δεν είναι η μόνη. Τις τελευταίες ημέρες, κι άλλοι δημοσιογράφοι που είναι εγκατεστημένοι στα «νέα κρατίδια», δηλαδή στην πρώην ανατολική Γερμανία, εκφράζουν την ίδια δυσφορία. Τρεις συντάκτες από το γραφείο της Die Zeit στη Λειψία, για παράδειγμα, παρατηρούν ότι από την Κυριακή 24 Σεπτεμβρίου η διαφορά ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση έχει ένα νέο σύμβολο: τον χάρτη της Γερμανίας με έναν μεγάλο μπλε λεκέ (το χρώμα του AfD) στο δεξί του μέρος. «Οι Δυτικογερμανοί δεν μπορούν πλέον να συγκρατήσουν την οργή τους γι’αυτούς τους γείτονες που δυσκολεύονται τόσο πολύ να ενσωματωθούν. Ακόμη κι ένα παιδί όμως ξέρει ότι οι μπλε λεκέδες δεν φεύγουν αν αρκείσαι να τους χτυπάς».
Πολλοί συνειδητοποιούν σήμερα ότι η ανάγνωση των εκλογικών αποτελεσμάτων μπορεί να οξύνει ακόμη περισσότερο τις διαφορές μεταξύ Ανατολής και Δύσης. «Οι Δυτικοί λένε για τους Ανατολικούς ότι επωφελήθηκαν από τα χρήματα που οι ίδιοι κέρδισαν με τόσο κόπο για να κατασκευάσουν νέους και ωραίους δρόμους, τη στιγμή που οι δρόμοι στη Δύση καταρρέουν», γράφει η Σίρλεστοφ. «Και τώρα τους κατηγορούν ότι έφεραν στο μίσος στο εσωτερικό του κοινοβουλίου. Οι πληγές ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση φαίνεται να ξανανοίγουν».
(*) Ο Thomas Wieder είναι ανταποκριτής της Monde στο Βερολίνο
Πηγή: Le Monde, ΑΠΕ-ΜΠΕ
